آشنایی با دانشگاه
مسجد و مدرسه عالی شهید مطهری از جمله آثار تمدنی برجسته‌ای است که همچون نگینی در پایتخت جمهوری اسلامی ایران می‌درخشد. کارکرد آموزشی و فرهنگی در کنار کارکرد عبادی و اجتماعی مسجد باعث شد در کنار بسیاری از مساجد مدارس اسلامی نیز شکل بگیرند.
مسجد و مدرسه عالی شهید مطهری با دو مسجد زمستانی و تابستانی و نیز مدرسه‌ای با شکوه از نمونه‌های برجسته آن است تا طلاب و دانشجویان علوم اسلامی علاوه بر فراگیری علوم اسلامی در مدرسه به صورت عینی فرهنگ معنوی و اجتماعی اسلامی را در مسجد تجربه کنند و تعلیم و تربیت در نظام آموزشی اسلامی توأمان در خویشتن به صورت نهادینه درآورند.
این نهاد آموزشی با رویکرد تربیت کارشناسان اسلامی در حوزه علوم عقلی و نقلی بنا شد و تربیت علما و روحانیون اسلام شناس و تحقیق در رشته‌های گوناگون علوم اسلامی و تبلیغ معارف اسلامی را هدف قرار داد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی دوره‌ای جدید در مدرسه عالی سپهسالار آغاز شد و با شهادت استاد آیت الله مرتضی مطهری این مدرسه نیز به نام ایشان مزین گردید و مرکز فعالیت گروه‌ها نهادها و شخصیت‌های فرهنگی شد.
امام خمینی(ره) برای ساماندهی امور مدرسه و نظارت بر فعالیت‌های مذکور بر اساس نهاد وقف در تاریخ اسفند ۱۳۵۷ مرحوم آیت الله محمد امامی کاشانی(ره) شاگرد برجسته خود را به عنوان سرپرست و سپس تولیت آن منصوب کردند.
حضرت امام راحل در دیدار استادان طلاب و کارکنان این مدرسه با ایشان از همه خواستند در این مدرسه راه شهید مطهری را ادامه دهند و او را الگوی خویش بدانند.
بر این اساس اساسنامه مدرسه در راستای عینیت بخشیدن به نظام آموزشی تلفیقی حوزه و دانشگاه تدوین و از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد. در این اساسنامه هدف‌های مدرسه عالی بدین شرح اعلام شدند:
تحقیق در رشته‌های مختلف علوم و معارف اسلامی
تربیت علما و روحانیون اسلام شناس و آگاه به مسائل و مقتضیات زمان
تربیت محققان و افراد صاحب صلاحیت
تبلیغ و نشر علوم و معارف اسلامی
در مدرسه عالی شهید مطهری در ابتدا برنامه مقطع کارشناسی با عنوان علوم و معارف دینی تنظیم شد سپس با تدوین برنامه جدید دو رشته فقه‌وحقوق اسلامی و فلسفه و حکمت اسلامی از سوی شورای عالی برنامه‌ریزی وزارت علوم تصویب و از استادان به نام آن رشته‌ها دعوت شد. از سال 1366 شمسی این دو رشته در مقطع کارشناسی ارشد و سال ۱۳۷۳ برنامه‌های دکتری فقه‌وحقوق خصوصی و نیز فقه‌وحقوق جزا تدوین و اجرا گردید.
از سال 77 دکتری فلسفه تطبیقی به رشته‌های مدرسه عالی افزوده شد؛ همچنین از سال ۱۳۹۱ برنامه‌های کارشناسی ارشد فقه و حقوق جزا و فقه و حقوق خصوصی اجرا و از سال ۱۳۹۲ دکتری کلام و کارشناسی ارشد شیعه شناسی و از سال ۹۴ کارشناسی ارشد فقه و حقوق خانواده نیز طراحی و اجرا شد.
در جهت تقویت این رشته‌ها کتابخانه مدرسه هم تقویت شد و تحولات فراوانی در جهت ساماندهی روشمند کتابخانه صورت گرفت.کتابخانه مسجد و مدرسه از لحاظ نگهداری نسخ خطی یکی از کتابخانه‌های برجسته ایران محسوب می‌شود. بخش خطی کتابخانه مشتمل بر کتب و مرقعات بسیار نفیس و گاه منحصر به فرد است که باعث شهرت جهانی این کتابخانه شده است و بیشتر در زمینه علوم قرآن، فقه و اصول، نجوم، حدیث، ریاضیات، ادبیات، تاریخ، علوم طبیعی و پزشکی تدوین شده‌اند.
مرحوم آیت الله امامی کاشانی(ره) با اشراف به لزوم آغاز آموزش‌های دینی از سنین نوجوانی در سال ۱۳۶۲ رشته علوم و معارف اسلامی را برای مقطع آموزش متوسطه به عنوان نهادی وابسته به مدرسه عالی شهید مطهری آغاز تاسیس نمود که با استقبال بسیاری از دلسوزان انقلاب مواجه شد.
مدرسه به منظور توسعه فعالیت‌های آموزشی پژوهشی و تربیتی خود در مقطع آموزش عالی دانشکده‌هایی در شهرهای تهران، زاهدان، یزد و مشهد دایر کرد. از آنجا که طلاب و دانشجویان مدرسه عالی شهید مطهری متون و مفاد برنامه آموزشی حوزه علمیه را در مقاطع گوناگون تحصیلی فرا می‌گیرند، مدرسه عالی شهید مطهری را باید یک نهاد حوزوی به شمار آورد. برنامه آموزشی این مدرسه در مصوبه ۳۲۰ از سوی شورای عالی حوزه تایید و پذیرش شد.
مهم ترین خدماتی که به طلاب و دانشجویان مدرسه عالی عرضه می‌شود شامل موارد زیر است:
1 تمهید عمامه گذاری برای طلاب
۲ انجام فرایند صلاحیت اخلاقی دانشجویان برای معرفی به حوزه علمیه قم
۳ تدارک خوابگاه و رستوران برای طلاب و دانشجویان
۴ برپایی مجالس و مراسم مذهبی و مجالس وعظ و اخلاق ویژه طلاب و نظارت بر مشارکت آنان
مدرسه عالی مطهری همواره محل حضور دانشمندانی بزرگ در زمینه علوم فقه، اصول فقه، فلسفه، کلام و حقوق بوده است حضرت آیت الله خامنه‌ای مقام معظم رهبری در این باره فرموده اند: «ما در بحث اسلامی، فلسفه و فقه کمتر می‌توانیم اساتیدی را مثل بعضی از آقایانی که در اینجا تشریف دارند در مراکز علمی و دانشگاهی نشان دهیم. ولی به حمدالله این‌ها در اینجا جمع شده‌اند و این هم از برکات انقلاب اسلامی است.»
با اتکال به ذات لایزال الهی و در پرتو ایمان عزم و کوشش برنامه‌ریزی شده و مدبرانه جمعی در مسیر تحقق هدف‌های عالی تعلیم و تربیت اسلامی و تولید علم در چشم انداز ۲۰ ساله دانشگاه شهید مطهری دارای مقام برتر در سطح دانشگاه های علوم انسانی، حوزوی و دانشگاهی کشور در تولید علم، نظریه پردازی و تربیت عالمان و پژوهشگران برجسته است و جایگاه معتبر در میان دانشگاه‌های جهان اسلام دارد.
یکی از محورهای اساسی اندیشه و خط مشی امام خمینی(ره) تاکید ایشان بر وحدت حوزه و دانشگاه است؛چرا که وحدت یکی ازپایه‌های مبارزاتی و اندیشه ورزی امام می‌باشد. مرحوم آیت الله امامی(ره) نیز در مدرسه عالی شهید مطهری ادامه دهنده راه وحدت حوزه و دانشگاه بودند و آن را در عمل پیاده نمودند. به این ترتیب که درس حوزوی در سبکی دانشگاهی عرضه شد. ایشان معتقد بودند که حوزه و دانشگاه مغز متفکر و نیروی محرک جامعه هستند که اتحاد آنها موجب حرکت منسجم و سریع‌تر انقلاب می‌شود؛ لذا همواره سعی داشتند با پرورش شاگردانی که هم از علوم دانشگاهی برخوردارند و هم در فرهنگ حوزوی تربیت یافته‌اند پرچمدار این وحدت باشند.
استاد شهید مرتضی مطهری به عنوان شخصیتی که خود جمع بین حوزه و دانشگاه بود همواره بهترین الگو در این راه است و اینکه این مرکز پس از انقلاب اسلامی نام این شهید را بر خود نهاد گویای رسالت خاص آن در کوشش جمع بین حوزه و دانشگاه است.
